Het marginale leven van Cornelia Vermeulen

Gedurende lange tijd was het mij niet duidelijk of Cornelia Vermeulen, dochter van Pieter Vermeulen en Jaapje Schaap, ouder is geworden dan een jaar. Vrij snel na haar geboorte verhuist het gezin namelijk van Abcoude naar Vinkeveen en wordt in 1879 een zoon Cornelis geboren. Dit was al het derde kind met die naam en de vernoeming van Pieter’s vader Cornelis Vermeulen lag voor de hand. Ik veronderstelde dat ook Cornelia een vernoeming van Pieter’s vader was en dat ze daarom vroeg overleden kon zijn, waarbij men er in de hektiek van de verhuizing niet was gekomen om dit overlijden aan te geven bij de Burgerlijke Stand.

Pas toen ik in een vermelding van het Bevolkingsregister 1879 van Vinkeveen en Waverveen zag dat niet alleen Cornelis en Cornelia vermeld worden, maar dat ook Pieter’s moeder Cornelia Dam deel uitmaakte van dat gezin, besefte ik dat Cornelia niet naar haar grootvader, maar naar haar grootmoeder van vaderszijde was vernoemd en dus nog gewoon in leven was bij de geboorte van haar jongere broer Cornelis. Dit werd bevestigd doordat Cornelia ook in 1890 nog vermeld wordt in het Bevolkingsregister van Vinkeveen en Waverveen.

Aangezien er nergens een huwelijksvermelding van haar te vinden is, moest ze dan wel ongehuwd overleden zijn. De vraag was alleen wanneer en waar. Hier speelde ook het feit mee dat na moeder Jaapje (in 1882) ook vader Pieter (in 1890) vrij vroeg overleden. Van oudere broer Marten (1876-1945) wist ik dat hij als enige kind de volwassenheid bereikt had, maar in 1890 was hij pas 14 jaar oud. Mocht Cornelia toen ook nog in leven zijn geweest, dan waren er nu drie kinderen op jonge leeftijd wees geworden.

Tijdens wat een urenlange zoekavond zou worden, had ik zowaar geluk: via Open Archieven kreeg ik niet alleen de vermeldingen, maar ook de scans van het gezin Vermeulen-Schaap uit het Bevolkingsregister Vinkeveen en Waverveen 1890 onder ogen. Dat leverde belangrijke informatie op. Zo vertrekt Cornelia op 30-12-1885 samen met broer Marten vanuit Vinkeveen naar Wilnis. Broer Cornelis vertrekt op 20-3-1886 naar Naarden. Vermoedelijk werden de kinderen ondergebracht bij familie: tante Gerritje Schaap, getrouwd met Jan Willem Lookman, woonde in Naarden en zal zich over Cornelis hebben ontfermd, terwijl in Wilnis tante Cornelia Vermeulen, een zus van Pieter en getrouwd met Dirk van der Neut, de beide andere kinderen in huis zal hebben genomen.

Op 30-9-1889 komt Cornelia echter van Wilnis weer naar Vinkeveen, waarschijnlijk om mee te helpen bij de verzorging van haar vader, om op 17-2-1890 (dus 18 dagen na het overlijden van haar vader) te vertrekken naar Nieuwer Amstel. Daar woonde het gezin van tante Lammertje Schaap, getrouwd met Pieter Meijer. 

In het Bevolkingsregister Amsterdam 1880-1890 komt ze volgens de klapper voor in deel 22 op p. 176v. Dit deel is echter nog niet gedigitaliseerd. Uiteindelijk vond ik haar ook nog in het register van het Binnengasthuis. Ze kwam daar binnen (met als beroep dienstbode) op 31-3-1899 (in het 2e Paviljoen) en vertrok op 15-5-1899 naar Egmond aan Zee. Ze woonde toen op Ceintuurbaan 430 en contactpersoon was haar tante, de weduwe Meijer, wonend Hoedenmakerstraat 140. Uit de inschrijving wordt niet duidelijk waaraan ze leed, maar gezien de duur van haar verblijf en haar bestemming bij vertrek zou het heel goed tbc kunnen zijn geweest.

Volgens het Bevolkingsregister is ze vervolgens, nadat oom Pieter Meijer op 18-2-1898 was overleden, met tante Lammertje Meijer-Schaap op 18-12-1899 van Hoedenmakerstraat 133 afgeschreven naar het adres van Johannes Portengen (sinds 16-6-1897 getrouwd met haar nicht Johanna Geertruida Meijer). Dat gezin woonde een paar huizen verderop op Hoedenmakerstraat 140.

Uiteindelijk ben ik gaan zoeken in de Tienjarentafels bij de Overlijdens, te beginnen bij het deel 1893-1902 en daarin had ik meteen bij de eerste vermelding van een Cornelia Vermeulen al beet: ze bleek overleden op 28 september 1900 om 05:00 uur, toen woonachtig op Hoedenmakerstraat 140A (dus mogelijk een afgesplitste kamer), zonder beroep. Ik vermoed dat er niet genoeg geld was om in Egmond aan Zee lang genoeg te “kuren” en dat ze uiteindelijk toch aan tbc is overleden, niet sterk genoeg om nog ergens te gaan werken en gezien haar adres toch wat afgescheiden wonend van de rest van het gezin.

Overlijdensakte Cornelia Vermeulen (1878-1900)

Zo kwam het marginale leven van Cornelia Vermeulen, weeskind, dienstbode en kwijnende zieke, na 22 jaar ten einde, een paar maanden te vroeg voor het begin van de nieuwe eeuw.